Dự án "Nâng cao năng lực cộng đồng dân cư tại Hà Nội"

Dự án “Nâng cao năng lực cho cộng đồng tại Hà Nội” được thiết kế dựa trên những thực tiễn thành công nhất của GAP và trên thế giới thực hiện tại các vùng đô thị khác nhau ở cả các nước phát triển và đang phát triển, giúp phát triển các hộ gia đình thay đổi hành vi cá nhân, sống thân thiện hơn với môi trường và cải thiện môi trường sống chung của cộng đồng. Trung tâm Hành động vì Sự phát triển Đô thị là đơn vị chịu trách nhiệm thực hiện dự án này từ năm 2009-2011, với sự tư vấn kỹ thuật của Tổ chức Kế hoạch Toàn cầu Ailen và tài trợ từ Cơ quan Viện trợ Ailen.

Thành phố Hà Nội có rất nhiều vấn đề về môi trường và xã hội liên quan đến việc mở rộng nhanh chóng. Đó là các vấn đề về giao thông, chất lượng không khí, chất lượng nhà ở, mạng lưới xã hội đồng thời thiếu hụt đi những khoảng không gian xanh. Các vấn đề này cần sự vào cuộc của các cơ quan chính quyền tuy nhiên người dân cũng đóng vai trò quan trọng. Họ có thể góp phần to lớn trong việc cải thiện môi trường đô thị nếu nhận được những cơ hội, hỗ trợ và khuyến khích tham gia.

Dự án “Nâng cao năng lực cho cộng đồng tại Hà Nội” được thiết kế dựa trên những thực tiễn thành công nhất của GAP Ailen và trên thế giới thực hiện tại các vùng đô thị khác nhau ở cả các nước phát triển và đang phát triển, giúp phát triển cộng đồng đô thị và thay đổi hành vi cá nhân, giúp cải thiện môi trường sống chung của cộng đồng. Trung tâm Hành động vì Sự phát triển Đô thị là đơn vị chịu trách nhiệm thực hiện dự án này từ năm 2009-2011, với sự tư vấn kỹ thuật của Tổ chức Kế hoạch Toàn cầu Ailen và tài trợ từ Cơ quan Viện trợ Ailen.

Trong chương trình Sống Xanh- Xanh Nhà, Xanh Cộng đồng, người dân được hỗ trợ để định hình, thực hiện các hành vi có lợi cho môi trường, lợi cho gia đình của chính họ và cộng đồng thông qua việc sinh hoạt, học hỏi theo mô hình nhóm Sống Xanh gồm từ 8-10 thành viên ở cùng một địa bàn dân cư. Thông qua quá trình này, năng lực cá nhân và năng lực cộng đồng được cải thiện.

Trước hết, các thành viên sẽ thực hiện thay đổi hành vi để Xanh nhà. Trong vòng 4 tháng, các nhóm được tư vấn, hỗ trợ bởi Trung tâm Hành động vì Sự phát triển Đô thị và các cộng tác viên là các huấn luyện viên của nhóm, là một người dân hiện đang sống ở địa bàn dân cư của nhóm. Các thành viên thực hiện một chương trình thay đổi thói quen trong cuộc sống liên quan đến 5 chủ đề: điện, nước, rác thải, năng lượng, tiêu dùng thông thái, ngôi nhà an toàn và sức khoẻ. Khi tham gia chương trình, các hộ gia đình hiểu và chứng minh được là các thói quen hàng ngày của họ ảnh hưởng đến môi trường. Họ nhận ra rằng các thay đổi nhỏ của mỗi cá nhân có thể gộp lại, thành tác động lớn.

Xanh Cộng đồng là bước tiếp theo của Xanh nhà, khi các hộ gia đình cảm thấy họ có trách nhiệm và mong muốn làm cho môi trường sống của địa bàn mình tốt hơn. Dự án tiếp tục hỗ trợ, xây dựng năng lực cho các cộng đồng, các nhóm Sống Xanh trong giai đoạn này để huy động cộng đồng, thực hiện các sáng kiến và tự quản. Các sáng kiến cải thiện môi trường sống sẽ do cộng đồng đưa ra, có thể là như việc tiết kiệm nước và năng lượng, giảm thiểu ô nhiễm ở trong nhà, và phát triển các không gian xanh công cộng. Trong chương trình tương tự tại Ailen, GAP Ailen đã hỗ trợ các cộng đồng thực hiện các sáng kiến như trung tâm tái chế, đường phố cho mọi người, các cửa hàng thân thiện với môi trường, quá trình làm phân ủ cộng đồng, dọn dẹp khu vực sinh sống và quy hoạch cộng đồng.

Với mô hình Sống Xanh- Xanh nhà, Xanh Cộng đồng, dự án “Nâng cao năng lực cho cộng đồng tại Hà Nội là một sáng kiến thiết thực để hưởng ứng Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu (CTMTQG) do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt (Quyết định 158/TTg, ngày 02/12/2008). Chương trình huy động sự tham gia dân chủ của người dân ở cấp cơ sở và xây dựng xã hội học tập, theo như tinh thần của Pháp lệnh thực hiện Dân chủ ở Xã, Phường, Thị trấn số 34/2007/PL-UBTVQH11 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và chỉ thị 11/CT/TW ngày 13/4/2007 của Bộ Chính trị về Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập.

Dự án được thực hiện thí điểm ở một số phường trên địa bàn Hà Nội. Các kết quả của chương trình được chia sẻ với các tổ chức, các cộng đồng khác tại Hà Nội và các thành phố khác để nhân rộng Chương trình Sống Xanh.

Xanh nhà, xanh cộng đồng

Tính đến tháng 7 năm 2011, chương trình Sống Xanh đang có 87 nhóm Sống Xanh (785 thành viên) thuộc các Phường Giáp Bát, Phúc Tân, Thượng Đình, Hạ Đình, Đồng Xuân, Yên Hoà và Thịnh Quang. Các nhóm Sống Xanh được thành lập gần đây nhất (tháng 7 năm 2011) gồm 7 nhóm thuộc Phường Hạ Đình với 71 thành viên.

Cùng với các nhóm tại Hà Nội, Chương trình Sống Xanh tiếp tục triển khai tại Thành phố Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh. Tại Thành phố Đà Nẵng, 6 nhóm Sống Xanh với 60 thành viên đã được thành lập tại Phường Hòa Khánh Bắc và Hòa Minh, Quận Liên Chiểu. Ở Thành phố Hồ Chí Minh, Trung tâm Nghiên cứu – Tư vấn Công tác Xã hội và Phát triển Cộng đồng mở rộng 12 nhóm với 120 người tại Phường 15 và Phường An Phú Đông, Quận Gò Vấp.Bên cạnh đó, trong tháng 8 năm 2011, Chương trình Sống Xanh vui mừng chào đón 34 thầy cô giáo, cán bộ giáo dục của 4 Trường Trung học Cơ sở Lê Hồng Phong, Nguyễn Chí Diểu, Phòng Giáo dục – Đào tạo Thành phố Huế, Đặng Dung, Quảng Phú, Phòng Giáo dục – Đào tạo Huyện Quảng Điền – Thừa Thiên Huế tham gia với 5 nhóm Sống Xanh thử nghiệm: Nhãn lồng, Me tây, Táo xanh, Chôm chôm và Mầm xanh. Hy vọng Chương trình sẽ được triển khai thành công và sớm nhân rộng tại Thừa Thiên Huế.

Bạn có nhận thấy là tất cả mỗi hành động hàng ngày trong cuộc sống như đi lại, sử dụng máy tính, giấy, ăn uống, mua sắm, giải trí…ta đều đang sử dụng tài nguyên của Trái đất? Ví dụ, để đi lại được cần phải có xăng, dầu được khai thác từ thiên nhiên.

Các nhà khoa học đã khẳng định rằng trái đất đang nóng dần lên, tài nguyên đang cạn kiệt và chất lượng của môi trường đang ngày một xấu đi. Nguyên nhân chính là tiêu dùng nhiều hơn mức cần thiết và sản xuất không bền vững, không quan tâm đầu tư cho công nghệ thân thiện với môi trường, tái chế và xử lý rác thải.

 Tin vui là chính bạn có thể thay đổi tình trạng này bằng cách lựa chọn cho mình cách sống mới, cách sống Xanh.

Sống Xanh là một cách sống giúp giảm việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên của Trái đất và gây ra ít tác động nhất với môi trường từ thói quen sinh hoạt của chúng ta.

Sống Xanh có nghĩa là đáp ứng được nhu cầu hiện tại của mà không phải hi sinh hay ảnh hưởng đến việc các thế hệ tương lai có thể sử dụng các tài nguyên.

Thực tế là bạn có thể trả tiền cho một cuộc sống xa xỉ và tiêu dùng hoang phí tài nguyên của thế giới hôm nay, nhưng thế hệ tương lai sẽ phải trả giá. Mặt khác, hầu như tất cả các hàng hóa, dịch vụ trong cuộc sống mà ta đang dùng đều không tính đến chi phí để xử lý các tác động tới môi trường từ quá trình sản xuất và tiêu dùng các hàng hóa, dịch vụ đó. Thế hệ tương lai sẽ phải trả các chi phí đó hoặc sẽ đến lúc không thể mua được các tài nguyên của trái đất vì chúng đã cạn kiệt, ví dụ như nước sạch.

Bạn có thể bắt đầu bằng việc thay đổi cách sống của mình tại gia đình. Hãy suy nghĩ về những hành động liên quan đến tại gia đình, Rác thải, Nước, Năng lượng, Mua Sắm, Nhà An toàn và Sức khỏe. Hầu như bạn không cần phải đầu tư nhưng sẽ vẫn tiết kiệm được tiền cho gia đình và tiết kiệm được tài nguyên cho trái đất. Ví dụ, tắt điện khi không sử dụng, lựa chọn nhà sản xuất thân thiện với môi trường khi mua hàng, thay thế hóa chất bằng các sản phẩm tự nhiên, nấu đủ ăn, dùng các thiết bị điện đúng cách… bạn giảm việc sử dụng năng lượng, hóa chất, bảo vệ nguồn nước, hạn chế rác thải, cải thiện sức khỏe.

Khi Sống Xanh, phần thưởng lớn lao nhất cho bạn là sự hài lòng vì mình đã làm những hành động thiết thực, đóng góp cụ thể để duy trì tương lai của con cháu. Bạn cũng tìm được cho mình niềm tin là các thay đổi nhỏ của mỗi cá nhân có thể gộp lại, thành tác động lớn.

Sau khi bạn đã thực hiện Xanh Nhà, hãy cùng với những người xung quanh thực hiện các dự án, sáng kiến Xanh Cộng đồng, cải thiện môi trường sống xung quanh mình, như sân chơi, vệ sinh, cây xanh…

Giấy ăn từ...!!

Giấy ăn từ... Xút và Javen

Theo khảo sát của Trung tâm Y tế dự phòng TP Đà Nẵng, toàn TP có hơn 90% các quán ăn đường phố sử dụng giấy ăn (dùng để lau miệng, bát, đũa...) không rõ nguồn gốc.

Bác sỹ Tôn Thất Thạnh, Giám đốc TT Y tế Dự phòng TP. Đà Nẵng cho biết: “Đà Nẵng có gần 4.000 cơ sở thức ăn đường phố, trong đó có hơn 90% các cơ sở ăn uống sử dụng giấy ăn. Tại hầu hết các quán ăn này đều sử dụng giấy ăn được sản xuất thủ công, chất lượng khó kiểm soát”.

TS Trần Đáng - Cục Trưởng Cục Vệ sinh an toàn thực phẩm - Bộ Y Tế đưa ra thông tin kinh hoàng hơn: “Thực trạng về ATVSTP của nước ta rất phức tạp và đáng báo động. Đặc biệt, đối với thức ăn đường phố và giấy dùng trong ăn uống. Thậm chí, những loại giấy đã dùng cho hậu môn được “đem” tái sử dụng làm giấy ăn (gớm quá). Đây là mối đe doạ, gây ảnh hưởng rất lớn đến sức khoẻ con người”.

Việc sử dụng giấy ăn không đảm bảo sẽ rất nguy hiểm đến sức khoẻ con người. Nếu các loại giấy này không được sản xuất đúng qui trình thì đây sẽ là những ổ vi khuẩn, nấm mốc gây bệnh. Tuy nhiên, theo tìm hiểu của chúng tôi, hầu hết các loại giấy ăn này đều trải qua quy trình sản xuất thủ công, sử dụng các hóa chất gây hại cho sức khỏe con người.

Loại giấy ăn phổ biến, với nhiều màu xanh, đỏ, trắng, được xén thành tập có kích thước 10x10cm, gim vào các gộc đinh và hầu hết được sản xuất theo kiểu thủ công. Tận dụng nguyên liệu phế thải, miễn là giấy, các nhà sản xuất đem tất cả ngâm vào xút cho rã ra, sau đó được nghiền mịn thành bột và tẩy trắng bằng nước javel (hoặc chất tiba phản quang). Bột này được ép nước, sấy... và trở thành giấy ăn có mặt trên hầu hết các bàn ăn của thực khách.

Một nhà sản xuất giấy ăn giá rẻ lâu năm tại Đà Nẵng cho biết, để làm ra thành phẩm có giá thành rẻ, dễ bán, một tấn giấy phế liệu cần có khoảng 10 lít xút và hơn 40 lít javel để tẩy trắng. Tuy nhiên, tùy theo lô giấy phế thải nhập về (đen hay trắng) mà các hoá chất này có thể nhiều hơn.

Để có giấy thơm (giấy thường dùng trong các bữa tiệc lớn tại các nhà hàng), nhà sản xuất phải phun thêm hoá chất thơm lên bề mặt. Nhưng khi được hỏi là hoá chất gì thì nhà sản xuất này từ chối không tiết lộ.

Việc sử dụng xút và nước javel cũng là một tác nhân khiến giấy ăn trở nên nguy hiểm với người dùng hơn. Đây là hai loại hóa chất phải có qui trình sản xuất nghiêm ngặt, tránh tiếp xúc với da và mắt. Nồng độ trong nước của hai chất này cho phép <0,3mg/l, nếu vượt quá các hoá chất tồn dư có thể gây kích ứng đối với da, niêm mạc và các bệnh về đường tiêu hoá.

Để đảm bảo yêu cầu vệ sinh, giấy ăn phải được sản xuất từ nguyên liệu là bột bã mía, tre, nứa, gỗ.

Tuy nhiên, rất ít nhà sản xuất tuân thủ đúng quy trình này. Và thế là, sản phẩm tưởng để làm sạch cho chúng ta lại đang quá bẩn, bẩn không thể tưởng tượng được.

Giấy ăn = giấy lộn + hóa chất

Giấy lộn nghiền nát ngâm, tẩy hóa chất là công thức của hầu hết các loại giấy ăn hiện nay. Giấy càng trắng, càng thơm, hóa chất càng nhiều.

Hàng trăm tấn giấy lộn và hóa chất ngày ngày được chở về Yên Phong, Bắc Ninh- nơi cung cấp giấy ăn, giấy vệ sinh cho toàn bộ khu vực phía Bắc.

Theo khảo sát của chúng tôi, hầu hết các quán cơm bình dân hiện nay đều sử dụng cùng một loại giấy ăn. Đó là thứ giấy xỉn màu, hình vuông, được gấp đôi hoặc gấp tư. Loại giấy này lau bát ướt là rữa ra, lau miệng có khi dính lên cả môi. Một số quán khác tiết kiệm hơn còn dùng cả giấy cuộn vệ sinh thay giấy ăn.Với loại giấy có mùi thơm còn khủng khiếp nữa. Chị K. ở Kim Liên,Hà Nội một lần mua tập giấy ăn ở quán nước, mở ra dùng thì mùi hương từ giấy xộc thẳng vào mũi khiến chị hắt hơi lia lịa.

“Vẫn chưa kinh khủng bằng khăn ăn có hương thơm. Không biết ướp tẩm hóa chất gì mà mùa thơm hắc nồng nặc. Ấp cái khăn ướt ấy lên miệng chỉ muốn ói mửa. Từ lần đó tôi không dám dùng giấy ăn hay khăn ăn có hương thơm nữa” - Chị K kể lại.

Về “đại bản doanh” giấy ăn

Thôn Dương Ổ, xã Phong Khê (Yên Phong, Bắc Ninh), có 137/867 hộ chuyên sản xuất các mặt hàng từ giấy phế liệu. Những hộ khác cung cấp các dịch vụ liên quan đến giấy như phân loại, vận chuyển, đóng gói, v.v…

Giấy vụn, bìa các tông chất cao như núi ngay từ đầu thôn xen lẫn các phuy đựng hóa chất xếp ngổn ngang. Xe container chở giấy vụn tới, rồi chở thành phẩm giấy ăn, giấy vệ sinh đi, rầm rập suốt ngày đêm.

Ngang qua những hộ làm giấy, một mùi hăng hắc bốc lên thật khó chịu. Ông Nguyễn Văn Huệ, Trưởng thôn Dương Ổ bảo: “Mùi hóa chất đấy!”. Theo ông Huệ, giấy báo, vở học sinh, lề thùng (bìa các tông), giấy photo, v.v…, theo chân đồng nát từ khắp nơi đổ về đây.

Sau khi phân loại, giấy vụn được ngâm vào bể nước sút cho mục ra, sau đó dùng máy thủy lực nghiền nát thành bột. Để giấy trắng, người ta tẩy bột này bằng nước javen hoặc chất tiba phản quang. “Tuỳ theo yêu cầu của khách, muốn giấy càng trắng thì càng phải dùng nhiều chất tẩy” – Ông Huệ cho biết.

Từ bột này, qua một số công đoạn nữa như seo, ép nước, sấy… sẽ được thành phẩm là giấy ăn, giấy vệ sinh, thậm chí cả băng vệ sinh phụ nữ. Theo tính toán của các hộ làm giấy, một tấn giấy phế liệu để làm ra thành phẩm cần 9 cân sút và 30 – 40 lít javen tẩy trắng. Đối với giấy thơm, phải thêm một công đoạn nữa là phun hóa chất thơm lên mặt giấy. Các loại hóa chất này thường là hàng Trung Quốc nhập về.

Giấy ăn ở đây bán rất rẻ. Một dây giấy thơm gồm 500 gói nhỏ chỉ trên 50.000đ. Giấy vệ sinh 4000 – 4.500đ/10 cuộn, đắt nhất 8.000đ/10 cuộn. Giấy càng trắng, càng thơm, càng phải dùng nhiều hóa chất nên giá thành thường đắt hơn các loại giấy xỉn màu hoặc không hương thơm.

Chúng tôi thắc mắc về độ an toàn của các sản phẩm giấy ăn, giấy vệ sinh sản xuất tại thôn, anh Ngô Văn Trường, Giám đốc Cty Hải Tiến, thôn Dương Ổ, chắc nịch: “Sau khi ép hết nước và sấy khô ở nhiệt độ trên 100oC, đảm bảo hóa chất bay hết”. Nhưng anh cũng tiết lộ: “Máy của nhà nào xử lý không tốt thì giấy vẫn còn mùi hóa chất”.

Dạo một vòng qua các ngõ xóm toàn giấy và rác, chúng tôi có mặt bên bờ con sông Ngũ Huyện Khê chảy quanh thôn. Sau hàng chục năm hứng những dòng nước xả lẫn hóa chất và bột giấy không hề qua xử lý từ các hộ làm giấy, con sông đã chết. Cả một khúc sông lớn không còn giọt nước. Nhiều đoạn bột giấy cô đặc thành lớp dày đến nỗi người đi qua cũng không thủng.

“Bao nhiêu hóa chất như thế, chuột cũng chết nói gì cá!” – Ông Huệ thở dài.

Hiện nay thôn Dương Ổ có xấp xỉ gần 100 nhà có dây chuyền cỡ lớn, mỗi dây chuyền có công suất 15 tấn/ngày. Cả xã mỗi ngày sản xuất khoảng 200 tấn thành phẩm giấy ăn, giấy vệ sinh, cung cấp cho toàn bộ khu vực miền Bắc.

Một bác sĩ Viện Da liễu cho biết, khăn lạnh và giấy ăn không đảm bảo vệ sinh là môi trường lý tưởng để các vi khuẩn gây bệnh ngoài da sinh sôi phát triển, đặc biệt là virus herpes gây lở rộp môi. Các hóa chất còn tồn đọng trong giấy ăn, khăn ăn có thể gây nguy hiểm cho người sử dụng.

Chọn khăn giấy phù hợp

Thói quen dùng giấy vệ sinh làm giấy ăn có thể gây ra các bệnh: viêm ruột, thương hàn, kiết lỵ, viêm gan, viêm đường hô hấp, viêm da do lượng vi khuẩn trên đây quá lớn gây ra...

Hiện nay, một số gia đình thường dùng các cuộn giấy vệ sinh làm giấy ăn, việc làm đó không những không hợp vệ sinh mà còn có hại tới sức khỏe nhưng ít ai biết. Giấy ăn và giấy vệ sinh khác nhau ở 4 phương diện chủ yếu: Đó là nguyên liệu sản xuất, môi trường sản xuất, tiêu chí chất lượng và tiêu chuẩn vệ sinh. Việc sản xuất giấy ăn chỉ có thể sử dụng nguyên liệu được lấy từ các nguồn như gỗ, các loại cỏ, trúc, còn việc sản xuất giấy vệ sinh ngoài việc sử dụng các sợi nguyên liệu thì còn có thể tận dụng nguyên liệu thu hồi từ các loại giấy in, giấy photo. Về quy định môi trường sản xuất, tiêu chí chất lượng và tiêu chuẩn vệ sinh của giấy ăn đều nghiêm ngặt hơn giấy vệ sinh rất nhiều.

Vì vậy, điều khuyến cáo tới tất cả những người tiêu dùng là bất kỳ quy trình sản xuất hay phạm vi sử dụng trong cuộc sống thì giấy vệ sinh và giấy ăn đều có những khác biệt rõ ràng, khi sử dụng cần phải phân biệt rõ, trong bất kỳ trường hợp nào cũng không nên thay thế sử dụng bừa bãi, đặc biệt là các loại giấy vệ sinh chất lượng kém giả mạo giấy ăn có thể gây nhiều tác hại cho sức khỏe.

Việc sử dụng giấy vệ sinh thay thế giấy ăn trong một thời gian dài có thể có những ảnh hưởng đối với sức khỏe. Thứ nhất là, có thể hấp thụ vào cơ thể những chân nấm độc hại, khuẩn cầu que gây ra bệnh viêm kết ruột, có thể dẫn tới các bệnh như bệnh viêm ruột, thương hàn, kiết lỵ, thậm chí còn có khả năng mang theo vi khuẩn gây bệnh viêm gan. Thứ hai là, các loại giấy vệ sinh chất lượng kém còn có nhiều bột bụi giấy, khi sử dụng một lượng lớn bụi công nghiệp có thể xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp, có thể gây ra những kích thích đối với đường hô hấp. Thứ ba là, có thể gây những kích thích đối với những làn da quá mẫn cảm.

Cách phân biệt hai loại giấy:

Bằng mắt thường rất khó phân biệt nguyên liệu làm giấy vệ sinh thông thường và giấy ăn, tuy nhiên, mọi người có thể dựa vào những thủ pháp nhỏ sau đây là có thể phân biệt được ngay: thứ nhất là, quan sát màu sắc của tờ giấy. Loại giấy tốt vì không chứa ánh huỳnh quang bạc của hóa chất nên trên mặt giấy hơi có chút ánh vàng; thứ hai, quan sát xem trên mặt giấy có vết nhơ hay không.

Các loại giấy phế phẩm thu hồi thường có nét mực trên đó, sau quá trình tái chế giấy không thể loại bỏ hoàn toàn chúng được, chính vì thế trên mặt giấy có những điểm đen; thứ ba, dùng tay chà xát mặt giấy, nếu như là giấy tái chế thành giấy vệ sinh thì sẽ không còn độ dẻo, vì thế mà hễ kéo là bị rách, sau khi chà xát có những vụn giấy rơi ra.