Loay hoay công nghệ xử lý nước thải

Bài toán chưa lời giải

 Hà Nội cũng là nơi tập trung nhiều bệnh viện, cơ sở y tế nhưng mới chỉ có khoảng 30% bệnh viện lớn đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung, còn lại là chỉ xử lý bằng hệ thống bể phốt kết hợp với khử trùng Clo… mức độ gây ô nhiễm môi trường lớn hơn rất nhiều so với nước thải sinh hoạt.

Trong khi đó, do chưa thực hiện được việc kiểm soát chất lượng nước thải nên chỉ khoảng 5-7% khối lượng nước thải được xử lý, phần còn lại gần như không được xử lý, xả thẳng vào hệ thống thoát nước thành phố. Nước thải chưa qua xử lý có hàm lượng chất bẩn, chất hữu cơ, chất dinh dưỡng cao gây ô nhiễm nặng nề cho các mương sông hồ của Hà Nội. Hàm lượng amoniac ở các hồ lớn như hồ Tây, Hoàn Kiếm, Bảy Mẫu, Trúc Bạch… đã cao gấp 2 lần tiêu chuẩn cho phép.

Các hồ Thanh Nhàn, Ngọc Khánh, Văn Chương, Thiền Quang... hàm lượng amoniac cao gấp nhiều lần so với các hồ lớn. Tất cả lượng nước thải này đổ vào 4 con sông thoát nước chính của Hà Nội là Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ và Sét. Hàm lượng amoniac trong nước ở các sông này cao gấp 10 lần tiêu chuẩn cho phép.

Thờ ơ với công nghệ trong nước?

Thực tế cho thấy tỷ lệ các cơ sở có đầu tư hệ thống xử lý nước thải theo quy định rất ít, số hoạt động hiệu quả lại càng ít hơn, phần còn lại hoạt động cầm chừng, do chi phí vận hành cao, thiết bị không đồng bộ. Lý do mà các cơ sở này đưa ra là do thiếu mặt bằng, thiếu kinh phí hay chưa biết lựa chọn công nghệ, quy trình như thế nào cho phù hợp...

Tuy nhiên, theo các chuyên gia thì Việt Nam hiện nay khá đa dạng các đơn vị tham gia vào lĩnh vực xử lý nước thải, một số đơn vị đã làm khá tốt, cơ bản có thể đáp ứng được nhu cầu trong nước. Chẳng hạn từ năm 2007, Công ty cổ phần Công nghệ PETECH ở TP.HCM đã trình Sở Y tế TP.HCM công nghệ xử lý nước thải ký hiệu BIOFAST-ATC được nghiên cứu, cải tiến nhằm phù hợp với thực tế xử lý nước thải tại các bệnh viện ở Việt Nam. Qua nhiều năm khảo sát và so sánh với đặc tính hệ nhiều thống xử lý nước thải bệnh viện nhập khẩu hiện đại, BIOFAST-ATC có nhiều ưu điểm như không phải xây dựng, diện tích chiếm dụng tối thiểu chỉ 0,3m3 công suất và thời gian thi công ngắn, hiệu quả cao và chi phí thấp hơn.

Chi phí vận hành của BIOFAST-ATC dưới 1.000 đồng/m3, không cần nhân công, trong khi công nghệ nước ngoài đắt gấp nhiều lần lại cần có cán bộ chuyên môn vận hành. Chi nhánh ven biển (thuộc Trung tâm nhiệt đới Việt-Nga) cũng đã nghiên cứu thành công hệ thống xử lý nước thải bệnh viện ứng dụng công nghệ sinh học. Quá trình sử dụng cho thấy công nghệ này đáp ứng các yêu cầu của các bệnh viện trong nước, cho chất lượng nước ổn định, hệ thống vận hành an toàn, tin cậy.

Trên thực tế, những công nghệ xử lý nước thải được nghiên cứu trong nước phù hợp và đáp ứng các yêu cầu tại Việt Nam như vậy không phải ít. Theo TS Vũ Đức Thảo, Trưởng phòng Nghiên cứu phát triển công nghệ môi trường (Viện Khoa học và Công nghệ môi trường, ĐH Bách khoa) thì công nghệ xử lý nước thải trong nước hiện nay không còn nhiều khoảng cách so với công nghệ nhập ngoại. Về máy móc thiết bị cũng đã tự chủ được rất nhiều, chỉ có một số thiết bị phức tạp mới phải nhập khẩu.

Trong khi đó, giá thành công nghệ nhập ngoại cao hơn nhiều so với công nghệ trong nước. Chẳng hạn để đầu tư cho 1m3 công suất nước thải bệnh viện với công nghệ nhập ngoại có giá thành từ 1.000-1.500 USD, nhưng công nghệ tương tự được cung cấp bởi các đơn vị trong nước chỉ có giá 300-400 USD/m3.

Ngược lại, các doanh nghiệp Việt Nam do thiếu kinh phí hoặc thiếu thông tin về nhà thầu đủ năng lực nên đầu tư hệ thống xử lý nước thải để đối phó là chính hoặc đã đầu tư bài bản nhưng hầu như không vận hành. Người có nhu cầu không có thông tin để tiếp cận được nhà thầu đủ năng lực nên hiệu quả không tốt, đó là lý do họ hướng đến các nhà thầu nước ngoài. Trong khi đó hầu hết các nhà thầu nước ngoài đến Việt Nam lại đều... thuê lại người Việt Nam làm trong phần lớn công việc. Để giải bài toán lãng phí quá nhiều tiền bạc và nguồn lực như vậy, việc có thêm thông tin và khuyến khích sử dụng công nghệ xử lý nước thải trong nước là rất cần thiết.